Wow, zegt de lesgevende robot

De wiskundeles wordt gegeven door een robotje met oplichtende ogen. Haar naam is Zora (Zorg Ouderen Revalidatie Animatie). Ze is naar de les meegenomen door VU-onderzoekers Elly Konijn en Johan Hoorn. Zora werd gemaakt door het Franse robotbedrijf Aldebaran en van programmatuur voorzien door het Belgische QBMT.

Tot nu toe werd ze vooral ingezet als gezelschaps- en bewegingsrobot in bejaardentehuizen, maar sinds woensdag wordt er ook op school mee geëxperimenteerd.

Die primeur valt ten deel aan klas 1M2 van vmbo-school Thamen in Uithoorn. Puberjongens met capuchontruien en meisjes met hartjestekeningen op hun handen zitten onderuitgezakt in hun stoelen. Normaal gesproken geeft wiskundedocent Jos Hoogeveen – „van de oude stempel en al 35 jaar in het onderwijs” – hier les, maar de komende vier weken wordt er tijdens de wiskundelessen geoefend met de kleine robot Zora.

Die vier weken zijn onderdeel van een onderzoek dat Konijn en Hoorn doen naar het gebruik van robots in het onderwijs. Waar het plastic poppetje al waardevol bleek in zorginstellingen, vragen de onderzoekers zich nu af hoe de robot zich moet gedragen om effectief te ondersteunen in het onderwijs. Daar heeft Konijn al zo haar gedachten over:

„Zora kan de docent helpen bij herhaaltaken die voor de docent heel saai zijn. Tafels en formules bijvoorbeeld.”

Rekentafels

Vandaag wordt er geoefend met die rekentafels. Leerlinge Maartje Boxen wordt naar voren geroepen om de tafel van 5 te oefenen met robot Zora. Een makkie, natuurlijk, voor een leerlinge uit de eerste klas. Zonder aarzelen dreunt het meisje, die haar blonde haren in een paardenstaart draagt, de juiste antwoorden op. 25. 45. 40. 5. Zora maakt een dansje: „Wow, je hebt alles juist geantwoord.” Er wordt luid gejoeld in de klas. Getrommel op de tafels. Gefluit.

Volgens Konijn en Hoorn is Zora – eenmaal goed geprogrammeerd – vooral bij autistische leerlingen een uitkomst. „Die leerlingen zijn heel gevoelig voor de expressieve gezichtsuitdrukking van de docent en raken snel afgeleid. De robot heeft geen mimiek.” Ook leerlingen die matig zijn in wiskunde en een som na herhaaldelijk uitleggen niet snappen, hebben baat bij de robot, zegt collega Johan Hoorn: „De robot denkt niet: jij bent dom. Zora kan zonder probleem vijf keer hetzelfde uitleggen. En je kunt de rollen omdraaien en de leerling de lesstof aan de robot laten uitleggen. Dat geeft de leerling zelfvertrouwen.” Elly Konijn: „Ja, dan is het kind niet meer een uitzondering, maar heeft hij zijn eigen hulpmiddel.”

Eersteklasser Milan Zwanenburg ziet nog een ander voordeel. Een robot wordt, denkt hij, minder boos dan een echte leraar: „Hij schreeuwt niet naar de kinderen.” Hoorn: „Dat klopt. Wat is er nou leuker dan de leraar op de kast krijgen? Menselijke eigenschappen zijn niet altijd gewenst in het onderwijs. Woedend worden in de klas is nooit goed. We kunnen de robot zelfs een goede dosis humor meegeven.”

Ideale leraar

Grappig, populair, geduldig – de robot kan tot in het oneindige een som uitleggen, dat klinkt als de ideale leraar. Staat de baan van wiskundedocent Jos Hoogeveen op het spel? „Even dacht ik: oh nee, daar gaat mijn brood”, zegt Jos Hoogeveen glimlachend. Wiskunde, dat konden de leerlingen alleen van hem leren, dacht hij. „Nu ben ik vooral benieuwd of die robot aan het eind van het onderzoek er echt voor heeft gezorgd dat de leerlingen de toets goed kunnen maken. Ik zal de cijfers vergelijken met die van vorig jaar.”

Want daar zit de crux, zegt Hoogeveen. Demente en eenzame bejaarden gezelschap houden door middel van een lief, klein robotje is één ding, maar stuiterende vmbo-leerlingen de ingewikkelde lesstof over lineaire verbanden, grafieken en tabellen uitleggen is toch een ander verhaal. Of de robot dat in zijn macht heeft moet dus uit het onderzoek van Konijn en Hoorn blijken. „Engels onderzoek geeft aanwijzingen dat kinderen echt bereid zijn iets aan te nemen van een robot. Zodra de robot tegen ze begint te praten, praten ze terug.”

Ook de leerlingen uit 1M2 zijn positief en zien wel wat in hun toekomstige meneer robot. Bilal el Ayadi (13): „Ik denk dat ik minder snel afgeleid ben als ik met een robot oefen.” Milan Zwanenburg: „Hij is gewoon vet!” Maartje Boxen: „Mag ik Zora een high five geven?”

De les loopt op zijn eind. Het is tijd voor het slotnummer: Zora gaat dansen op de Zuid-Koreaanse hit Gangnam style uit 2012. Hilariteit alom. De leerlingen uit 1M2 toveren hun smartphones te voorschijn. Plotseling dringt zich bij een jongen in een gestreepte trui, voor in de klas, toch nog een vraag op. „Zora, zeg eens ik hou van 1M2.” Even blijft het stil. Met een blikken stemmetje: „Ik hou van één vierkante meter.” De leerlingen schieten in de lach. Robot Zora stond nog geprogrammeerd op het rekenprogramma.

Zie hieronder de trailer over zorgrobot Alice